Stad van de Toekomst | City of the Future

New integrated vision for the international Knoop XL in Eindhoven under the research-by-design study commissioned by BNA Onderzoek, TU Delft, Vereniging Deltametropool, Eindhoven municipality, Ministry of Infrastructure and Water Management and Ministry of Interior and Kingdom Relations about how designers, advisors and policy makers envision the future of your cities.

Eindhoven, NL. 2018

Eindhoven global village

Team Urban Arcipelago kijkt naar manieren om de achterkant van het station Eindhoven om te vormen tot een knooppunt met betekenis voor de stad en de verschillende tech- en onderwijscampussen in de Eindhovense periferie. De identiteit van Fellenoord is nu nog die van regionale busstop, maar Eindhoven heeft de potentie uit te groeien tot een ‘global village’. De stad trekt bewoners uit alle windstreken vanwege de mondiale bedrijvigheid op het gebied van technologie en design, maar is tegelijkertijd compact van schaal waardoor de leefkwaliteit hoog kan zijn. Historisch is de stad gegroeid vanuit een verzameling van dorpen. Het groen dat de dorpskernen scheidde, sijpelt nog steeds tot diep in de stad door. 

Fellenoord als internationaal knooppunt 

In het hart waar de groene aders elkaar treffen ligt Fellenoord. Maar het hart mist verblijfskwaliteit. Fellenoord wordt gedomineerd door harde infrastructuren die als obstakels aanvoelen, zoals een busstation dat ruimte vreet, autowegen en een flinke bundel van verhoogde treinbanen. Het team ziet kansen voor Fellenoord als internationaal knooppunt met een goede verbinding met de luchthaven Eindhoven. Daarvoor condities scheppen is de opgave die het team uitwerkte.

Keuzes maken      

Een sterke toekomstige stadsontwikkeling is geworteld in lokale economische, morfologische en historische aspecten. Nieuwe elementen zoals klimaatadaptatie, energietransitie en mobiliteit worden daaraan toegevoegd, niet als een oplossing, maar als input om de richtlijnen voor een visie te voeden. Om tot succesvolle ingrepen te komen moeten keuzes worden gemaakt, teneinde helderheid in de uitwerking te krijgen. Voor Fellenoord zijn mobiliteit en klimaatadaptatie de meest voor de hand liggende thema’s om mee aan de gang te gaan. Infrastructuren vormen nu ruimtelijk barrières die de verblijfskwaliteit in de weg zitten en daarnaast bevindt Fellenoord zich op het laagste punt van Eindhoven. De Vestdijktunnel onder het spoor door staat bijvoorbeeld na zware regenval regelmatig onder water. 

Ruimte maken

Het team ging allereerst op zoek naar extra ruimte rondom de infrastructurele obstakels in het gebied. Het lokale en regionale busstation aan de achterkant van het treinstation wordt verplaatst naar de oostkant. Aan de westkant plaatst het team het internationale busstation. Hierdoor ontstaat aan de achterkant van het station veel ruimte voor een nieuw publiek plein. 

Verhoogde baan  

Aan de achterzijde van het station wordt parallel aan de spoorlijn een verhoogde baan ingevoegd voor voetgangers en fietsers. Deze verbindt de verschillende stations met elkaar en biedt plek voor vergroening en waterretentie. Hier wordt, als integraal onderdeel van het huidige station, ruimte gereserveerd voor korte en lange termijn mobiliteitsvoorzieningen zoals een buslijn of lightrail verbinding die in de toekomst de binnenstad met de campussen en de luchthaven verbindt. Op korte termijn kan deze ruimte worden gebruikt als wandelroute. Aan de verhoogde baan worden (design-) winkels en horeca toegevoegd, zodat op de route tussen de verschillende mobiliteiten als busstation en treinstation iets te beleven is. Zo transformeert de transitruimte die het stationsgebied nu is in een aantrekkelijke en groene verblijfsruimte, een waarde die in Fellenoord nu zo mist.

Groen-blauw netwerk 

De Vestdijktunnel en de waterstructuren rondom krijgen een belangrijke functie in de wateropvang en -afvoer. Momenteel wordt zowel het afvalwater en oppervlaktewater afgevoerd en gezuiverd. Dat is zonde, want oppervlaktewater hoeft helemaal niet gezuiverd te worden. Met het toevoegen van wadi’s en een waterplein in de publieke ruimte kan het oppervlaktewater in situ opgevangen worden. Door water als kwalitatief element terug te brengen in de publieke ruimte, wordt het belang van waterbeheer zichtbaar en wordt klimaatadaptatie beleefbaar. Zo wordt het mobiliteitsnetwerk van Eindhoven beter georganiseerd en uitgebreid met een groen-blauw netwerk dat inspeelt op klimaatverandering. 

Transitieplanning

De ontwerpers richten zich met hun ingrepen nadrukkelijk op het bereiken van effectiviteit en niet van efficiency. Beter langer verplaatsen (door middel van een loopband bijvoorbeeld) bij een overstap tussen trein en bus in een groene aantrekkelijke stad, dan snel overstappen in een publieke ruimte met weinig kwaliteit. Hun sterke focus op het stellen van condities en maken van een raamwerk voor ontwikkeling in plaats van een ontwerp helpt daarbij. In een transitieplan leg je langetermijnstrategieën vast en geef je ruimte voor een stapsgewijze invulling waardoor het plan kan groeien. Transitieplanning is een multidisciplinair proces waarin overheden, experts en lokale stakeholders een plek moeten krijgen en waarbij ontwerpend onderzoek als interdisciplinaire planningstool kan worden gebruikt. Tijd is een belangrijk element bij het ontwerpen aan de stad van de toekomst. 

Flexibel raamwerk

Fellenoord biedt kansen interventies te doen op verschillende manieren en op verschillende momenten in de tijd. Het flexibele raamwerk  staat toe dat het stationsgebied langzaam kan transformeren en door mensen en de natuur gekoloniseerd kan worden, waarbij Fellenoord het groen-blauwe hart van Eindhoven Brainport-City kan gaan vormen. 

LOCATION      Fellenoord, Eindhoven, NL                    

CLIENT        BNA Onderzoek, TU Delft, Vereniging Deltametropool, gemeente Eindhoven, Directoraten-generaal Mobiliteit, Ruimte en Water en Rijkswaterstaat van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van BZK.

IN COLLABORATION WITH   Urban Arcipelago (Mauroparravicini Architects, Openfabric, Noha, MoveMobility, Royal HaskoningDHV)

SIZE       1 km2

FUNCTIONS   Mobility hub, mixed-use, green-blue infrastructure.

PHOTOGRAPHY      Jacopo G. Feslikenian